Nieuw actieplan tegen radicalisering; niet van jihadisten of extreemrechtse, maar van mannelijkheid.
De Vlaamse regering plant tegen september een nieuw actieplan tegen radicalisering. Niet gericht op jihadisten of extreemrechtse milities, maar op een fenomeen dat de ministers in stijgende lijn zien gaan: toxische mannelijkheid. Of hoe ‘de man’ volgens de Vlaamse topministers in toenemende mate een risico vormt – voor vrouwen, voor de samenleving en misschien zelfs voor de staatsveiligheid. Daar moetsen wij toch even van gaan zitten.
Een opvallende alliantie van drie Vlaamse regeringsleden – Zuhal Demir (N-VA, Justitie), Hilde Crevits (CD&V, Binnenland) en Caroline Gennez (Vooruit, Welzijn) – ziet een rode draad in de manier waarop jonge mannen zich gedragen, denken en radicaliseren. Niet langer enkel via religie of politiek, maar via seksisme, vrouwenhaat en online haatculturen.
“De laatste jaren zien we een zorgwekkende toename van vrouwenhaat”, verklaart Demir in ‘De Standaard’. “In scholen maken jongens opmerkingen over meisjes met korte rokjes, of zonder hoofddoek. Maar het blijft daar niet bij. Met figuren als Andrew Tate is het moeilijk om nog grenzen te trekken tussen islamisme, straatcultuur en rechts-extremisme. Het wordt een giftige cocktail.”
Een giftige cocktail dus. En eentje die, zo vrezen de ministers, zich steeds moeilijker laat ontwarren.
Een ‘manosfeer’ als bedreiging?
De term ‘toxische mannelijkheid’ doet al langer de ronde in academische en activistische middens, maar dat de Vlaamse regering hem nu expliciet opneemt in het radicaliseringsbeleid is nieuw. Sinds het laatste actieplan in 2020, gericht op klassieke radicaliseringsvormen, is “de context grondig veranderd”, klinkt het in regeringskringen. Vooral de opmars van wat in jargon ‘de manosfeer’ heet – een online universum waar vrouwenhaat, mannensuperioriteit en complottheorieën samenkomen – baart zorgen.
Een rapport dat de kabinetten van Demir, Crevits en Gennez hebben laten opstellen, spreekt onomwonden over “de steeds toenemende toxische mannelijkheid”, waarbij vooral zogenaamde lone actors – radicale mannen die buiten netwerken opereren – als grootste risico worden geïdentificeerd.
Maar dat is niet zonder controverse.
OCAD: “Dreiging zit nog altijd elders”
Bij het federale Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD) klinkt een heel ander geluid. OCAD, dat de terreurdreiging voor België in kaart brengt, wijst erop dat de grootste dreiging nog steeds komt uit de hoek van islamistisch extremisme. Meer dan de helft van alle dreigingsmeldingen heeft daar nog altijd mee te maken. Rechts-extremisme (5 procent) en links-extremisme (1 procent) zijn veel beperkter.
En toxische mannelijkheid? “Wordt niet als aparte categorie opgevolgd,” zegt OCAD-woordvoerder Kevin Volon. “We zien geen directe link tussen de manosfeer en jihadisme.” Daarmee lijkt OCAD de interpretatie van de Vlaamse regering niet helemaal te delen.
Toch houden de Vlaamse ministers voet bij stuk: er is méér aan de hand dan klassieke extremismen, en dat vraagt een nieuw beleidskader. Eén dat vertrekt vanuit maatschappelijke signalen – niet enkel vanuit veiligheidsanalyses. Misschien kunnen we het OCAD dan maar beter afschaffen en de maatschappij laten de doorlichten de Gennez's van deze wereld?
De politieke laag onder de boodschap
De inzet van een begrip als toxische mannelijkheid in een overheidsdocument is geen neutrale keuze. Het roept vragen op over de mate waarin de overheid mag of moet ingrijpen in ideologische, culturele of zelfs gendergerelateerde debatten. Wanneer wordt een ‘oncomfortabele mening’ een vorm van radicalisering? En wie trekt die grens?
Voor Demir is het duidelijk dat dit beleid niet over meningen gaat, maar over gedrag dat escaleert. “Er is een grens overschreden wanneer meisjes en vrouwen zich niet meer veilig voelen op school of op straat,” klinkt het. “Dat is geen cultuurverschil, dat is een veiligheidsprobleem.”
Caroline Gennez legt dan weer de nadruk op welzijn: “We moeten jongeren – vooral jongens – leren omgaan met emoties, frustraties en sociale druk. Dat begint al op jonge leeftijd.”
Crevits focust dan weer op preventie via scholen en jeugdorganisaties. “Als we niet nú ingrijpen, riskeren we een generatie die afglijdt naar haat, geweld en isolement.”
De bredere context: van Andrew Tate tot TikTok-radicalisering
Wat de ministers beschrijven, sluit aan bij een breder Europees fenomeen. In meerdere landen klinken alarmsignalen over de manier waarop jonge mannen zich online radicaal laten beïnvloeden door figuren als Andrew Tate – een zelfverklaarde ‘alpha male’ die miljoenen jongeren toespreekt met een mix van vrouwvijandige uitspraken, hyperkapitalisme en anti-systeemretoriek.
Op sociale media zoals TikTok, YouTube en Discord worden jongens overspoeld met content waarin empathie, twijfel of nuance worden afgedaan als ‘zwak’. In de plaats komt een wereldbeeld waarin mannen domineren en vrouwen zich moeten schikken. Voeg daar nog een vleugje religieus fundamentalisme of politiek extremisme aan toe, en je hebt een mix die volgens de Vlaamse regering bijzonder ontvlambaar is.
Actieplan in de steigers
Het actieplan waar de drie ministers aan werken, moet tegen september klaar zijn. Wat er precies in zal staan, is nog niet duidelijk. Maar dat de focus verschuift – van georganiseerde netwerken naar individuele mannen, van ideologie naar gender – is duidelijk.
(Foto: Didier Lebrun/ Bert Van Den Broucke/Photo News)
