Wie is Poetin echt? Na de door velen onverwachte aanval op Oekraïne wil iedereen het antwoord op die vraag. Een manier om het enigma-Poetin enigszins te doorgronden is te kijken naar de mensen naar wie Poetin echt luistert. Een van die mensen is de controversiële filosoof Aleksandr Doegin. “Europa is een bedreiging voor de mensheid", verklaarde hij onlangs.
Doegin (Moskou, 7 januari 1962) is een Russisch politicoloog en politiek filosoof die bekendstaat om zijn geopolitieke theorieën. In het Kremlin vertegenwoordigt Doegin de 'oorlogspartij'. Doegin is auteur van Poetins initiatief voor de annexatie van de Krim door Rusland. Hij beschouwde de oorlog tussen Rusland en Oekraïne als onvermijdelijk en riep Poetin op om in te grijpen in de Oorlog in de Donbas.
In 2014 al vertelde hij al aan aan de BBC dat een oorlog tussen Rusland en Oekraïne "onvermijdelijk is" en heeft hij president Vladimir Poetin opgeroepen om militair in te grijpen in Oost-Oekraïne "om het morele gezag van Rusland te redden". Tijdens het conflict in Oekraïne in 2014 had Doegin regelmatig contact met pro-Russische separatistische opstandelingen.
In de jaren tachtig was Doegin een van de stichters van de Nationaal-Bolsjewistische Partij. Later verliet hij deze partij en raakte hij betrokken bij de Eurazische Partij. Hij heeft dus een grote invloed op Poetin en wordt gezien als een belangrijk denker en ideoloog aan de rechterkant van het politieke spectrum (bijvoorbeeld voor Nouvelle Droite). Hij is bevriend met de Franse politiek filosoof en journalist Alain de Benoist. Doegins belangrijkste werken zijn De Vierde Politieke Theorie en Geopolitische Grondbeginselen. Hij heeft ook twee boeken over de Duitse filosoof Martin Heidegger geschreven.
Doegin wordt wel eens Poetins ideoloog genoemd, omdat de Russische president het geopolitieke programma dat de filosoof in 1997 op papier zette volgens De Morgen vlekkeloos lijkt uit te voeren. "The Foundations of Geopolitics is de titel van het boek dat door velen werd verguisd en verafschuwd, en dat Doegin de reputatie opleverde een gevaarlijke fascist te zijn. Maar je zou er ook een staaltje nuchtere realpolitik in kunnen zien, de reden wellicht waarom het al een paar decennia verplichte lectuur is voor Russische officieren in opleiding", schrijft de krant.
"Uitgangspunt van het boek, en van de vele andere die Doegin daarna nog heeft geschreven, is dat het westerse liberalisme geen universele waarde heeft. Het is cultureel en geografisch bepaald, zegt hij, goed voor West-Europa en Amerika, maar niet voor de rest van de wereld, en dus ook niet voor Rusland. Dat land moet zich daarom ook niet voegen naar de geplogenheden van het Westen en een soort vazalstaat van de VS worden. Integendeel, het moet een eigen politieke en economische koers rijden en op wereldschaal de plek opeisen die de voormalige Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog innam." Dat is exact wat Poetin deze week tot twee keer toe verklaarde.
Doegin stippelde in zijn boek het traject uit dat Rusland zou moeten volgen om die macht terug te krijgen. Er diende bijvoorbeeld een speciale relatie aangegaan te worden met Duitsland; Turkije moest losgeweekt worden uit de Amerikaanse invloedssfeer; de kleinere Balkanstaten dienden weer in het gareel gebracht te worden; het Russische deel van Oekraïne moest geannexeerd worden; in Amerika moesten staatsondermijnende groepen gesteund worden en Groot-Brittannië kon de EU beter verlaten.
Die speciale relatie tussen Rusland en Duitsland kwam er door Nord Stream II. Biden was not amused.
De Morgen: "Wie de huidige wereld bekijkt, kan alleen maar besluiten dat Doegin visionair was, of dat Poetin zijn Foundations als een to-dolijstje op zijn bureau heeft liggen." Doegin nuanceert. "In 2005 ontmoette ik in Washington de politieke wetenschapper en éminence grise van de Amerikaanse geostrategie, Zbigniew Brzezinski", legt Doegin zijn standpunt aan de journalist van De Morgen uit. "'Aanvaard je dat er meerdere spelers zijn in de wereldpolitiek?', vroeg ik hem. 'Natuurlijk niet', zei hij, en dat is ook zo wanneer je met een westerse blik naar de wereld kijkt. Je hebt de goeden en de slechten, wij en zij, vrijheid en dictatuur, verlichting en onwetendheid, emancipatie en onderdrukking. En die anderen zijn er alleen om mettertijd het onderspit te delven en te verdwijnen. Onzin, natuurlijk. Schaak speel je niet alleen, zoals Brzezinski denkt, maar met twee. Ik denk trouwens dat er nog meer spelers zijn dan de VS en Rusland. We leven in een multipolaire wereld, waarin ook China, het Midden-Oosten en Afrika onafhankelijke spelers zouden moeten zijn. De westerse kijk op de wereld is niet dé waarheid, het is een van de vele mogelijke waarheden. Je zou kunnen zeggen dat het een kwestie is van 'The West against the rest', zoals Samuel Huntington (Amerikaanse politicoloog (1927-2008), red.) het uitdrukte, en ik kom op voor de rest."
Doegin: "Toen Rusland Turkije versloeg, kreeg het in 1774 driekwart van wat nu Oekraïne is in handen. Een deel daarvan interesseerde het minder, maar het deel waar Russisch-orthodoxen leefden werd geannexeerd. Nadien kwamen daar nog meer Russen wonen. Het andere kwart van Oekraïne veroverde Rusland op Polen en Oostenrijk, maar daar leefden geen Russen. In het oosten sprak men Russisch, in het westen verschillende andere talen. Van één staat was dus geen sprake."
"Het onafhankelijke Oekraïne dat na de val van de Sovjet-Unie ontstond, was dus een land met twee identiteiten, een Russische en een niet-Russisch gemengde, en elk had een grondgebied dat ongeveer even groot was. In feite had dit een land naar Belgisch voorbeeld moeten worden, en dat is wat ik ook altijd tegen mijn Oekraïense vrienden heb gezegd, lang voor er sprake was van oorlog in het oosten. Ook België is een artificiële creatie, maar wel een werkbare. Niet alles loopt perfect, maar er is zeker geen sprake van een burgeroorlog. Iedereen aanvaardt dat er Walen en Vlamingen zijn, en de ene bevolkingsgroep ontkent het bestaansrecht van de andere niet."
"Dat is precies wat fout liep in Oekraïne. Het westelijke deel van het land vond dat het de totale Oekraïense identiteit kon claimen. Het Russisch kwam in de verdrukking. En er waren fysieke aanvallen tegen Russische doelwitten. Er werd bovendien toenadering gezocht tot de EU, er zou een associatieverdrag gesloten worden en er werd zelfs gesproken over EU-lidmaatschap."
"De oostelijke Oekraïners zijn Russen, geen EU-inwoners. Je mag niet vergeten dat er in de Sovjettijd geen grens was tussen Oekraïne en Rusland. Voor velen was die regio ook aan het begin van de 21ste eeuw mentaal nog één land. Toen Oekraïne de kaart van de EU trok, is Rusland tussenbeide gekomen. En daar had het volledig gelijk in. Misschien had het zelfs nog een veel groter stuk van Oekraïne moeten veroveren, overal waar de Russische Oekraïners in de meerderheid waren."
Wie dit leest, kan niet anders dan besluiten dat Doegin wel degelijk het oor heeft van Poetin. En meer dan dat ook.
