Argentinië gaat eindelijk, na 80 jaar, onthullen welke rol het land heeft gespeeld bij het redden van Nazi's.
Het heeft tachtig jaar geduurd, maar Argentinië lijkt eindelijk klaar om in de spiegel te kijken. De Zuid-Amerikaanse natie was decennialang een toevluchtsoord was voor nazikopstukken op de vlucht. Maar nu gaat het geheime documenten vrijgeven die de banden tussen de Argentijnse staat en gevluchte oorlogsmisdadigAers blootleggen. Een beladen hoofdstuk uit de geschiedenis, waar figuren als Adolf Eichmann en Josef Mengele zich jarenlang schuilhielden onder de neus van een regering die hen maar al te graag faciliteerde.
Operatie ‘Argentijnse gastvrijheid’
Na de val van het Derde Rijk wisten naar schatting tienduizend nazi’s zich een weg te banen uit Europa, met als eindbestemming Zuid-Amerika. Argentinië was de hotspot bij uitstek: zo’n vijfduizend oorlogsmisdadigers vonden er een nieuw thuis, vaak met valse paspoorten en financiële hulp uit mysterieuze fondsen. Het beruchte vluchtelingennetwerk dat hen hielp ontsnappen – de ‘rattenlijn’ – was een obscuur samenspel tussen de katholieke kerk, nazisympathisanten en zelfs invloedrijke figuren binnen de Argentijnse regering.
Eichman en Mengele
Adolf Eichmann, de architect van de Holocaust, leefde jarenlang ongestoord in Buenos Aires tot hij in 1960 door de Israëlische geheime dienst Mossad werd opgespoord en naar Israël werd gesmokkeld. Josef Mengele, de ‘Engel des Doods’ van Auschwitz, wist echter altijd uit handen van de autoriteiten te blijven. Tot aan zijn dood in 1979 leefde hij een rustig bestaan in Paraguay en Brazilië – terwijl Zuid-Amerikaanse regimes donders goed wisten waar hij was.
De vraag is: waarom liet Argentinië dit toe? En belangrijker nog: wie binnen de staat hielp hen?
Milei trekt de beerput open
President Javier Milei, een man die zichzelf graag als hervormer en provocateur ziet, heeft de belofte gemaakt om het verleden onder ogen te komen. Tijdens een ontmoeting met het Simon Wiesenthal Centrum in Buenos Aires beloofde hij om geheime dossiers over de nazi-vluchtelingen eindelijk te openbaren. Dit besluit volgde na een verzoek van de Amerikaanse senator Chuck Grassley, die aandrong op medewerking aan een diepgaand onderzoek naar de nazimisdadigers die zich in Argentinië schuilhielden.
Milei’s beslissing is opmerkelijk. De uiterst rechtse president staat bekend om zijn radicale koerswijzigingen en zijn nauwe samenwerking met de VS en Israël. Bovendien is hij zelf bezig met een bekering tot het jodendom – een keuze die veel wenkbrauwen doet fronsen in het overwegend katholieke Argentinië.
Maar wat kunnen deze archieven onthullen?
De documenten die nu dreigen uit te lekken, bevatten vermoedelijk gedetailleerde informatie over de financiële transacties, vluchtroutes en beschermheren van de gevluchte nazi’s. Wie regelde hun valse identiteitspapieren? Welke Argentijnse ambtenaren knepen een oogje dicht? Hoeveel geld vloeide er naar schaduwrijke organisaties om deze oorlogsmisdadigers een nieuw leven te geven?
Mochten de archieven volledig worden vrijgegeven, dan kunnen we misschien eindelijk de rol van Argentinië in de naoorlogse nazi-exodus tot in detail blootleggen. Dat zou niet alleen betekenen dat het land moet erkennen hoezeer het een hand boven het hoofd hield van massamoordenaars, maar ook dat nog levende betrokkenen – of hun erfgenamen – ter verantwoording kunnen worden geroepen.
De laatste strohalm voor gerechtigheid?
Voor nabestaanden van Holocaustslachtoffers en onderzoekers die al decennia proberen de waarheid te achterhalen, zou dit een doorbraak zijn. Maar de vraag blijft hoe ver Argentinië wil gaan?
Het openen van de archieven is één ding, maar zal er ook actie volgen? Gaan we namen lezen van invloedrijke Argentijnse families en voormalige machthebbers die nog altijd aanzien genieten? En belangrijker nog: gaat er eindelijk gerechtigheid komen voor de misdaden die al bijna een eeuw in de doofpot worden gestopt?
(Foto: Shutterstock)
