Een fatale keten van fouten.
31 december 2024 zal de geschiedenis ingaan als een dag van erkenning én verontschuldiging. De Belgische Justitie heeft - bij monde van onder andere ontslagnemend minister van Justitie Paul Van Tigchelt (Open VLD) - op de laatste dag van het jaar formeel haar excuses aangeboden aan de familie Van Espen. De burgerlijke rechtbank van Brussel had de staat eerder aansprakelijk gesteld voor de tragische moord op studente Julie Van Espen. Het werd een daad van verzoening die even plechtig als beladen aanvoelde.
Zwarte bladzijde
De moord op Julie Van Espen blijft een zwarte bladzijde in de Belgische justitiële geschiedenis. Het systeem heeft gefaald. De rechtbank bevestigde in het vonnis dat zonder de fouten bij de behandeling van een eerdere zedenzaak tegen de dader, Steve Baekelmans, Julie’s dood mogelijk voorkomen had kunnen worden.
Bij de verkrachting en moord in 2019 werd duidelijk dat Baekelmans al een strafblad had om ‘u’ tegen te zeggen en al eens eerder was veroordeeld voor soortgelijke feiten. Toch kon deze gestoorde kerel dankzij administratieve nalatigheden en gerechtelijke vertragingen vrij rond lopen. De fouten van Justitie hebben niet alleen een familie voor het leven getekend, maar ook het vertrouwen in de rechtstaat ernstig ondermijnd.
Excuses met gewicht
Op oudejaarsdag, bracht een delegatie van Justitie, inclusief Van Tigchelt en de procureur-generaal van het hof van beroep in Antwerpen, een bezoek aan de familie Van Espen. “We hebben de kans gekregen om vrijuit te spreken, de pijn en verantwoordelijkheid te erkennen, en verontschuldigingen aan te bieden,” aldus Van Tigchelt in een persbericht.
De excuses zijn gericht aan de familie én de samenleving; ongezien in de Belgische context. “Het gaat om fouten die Justitie nooit had mogen maken. We erkennen onze verantwoordelijkheid in het immense en onherstelbare leed dat hierdoor is veroorzaakt,” aldus de minister.
De impact op de familie en de toekomst van Justitie
De familie Van Espen reageerde maandagochtend op Radio 1. Hun advocaat, Stijn Verbist, omschreef het gebaar als “belangrijk en bewogen,” maar wees erop dat dit slechts een eerste stap is. “Er is nog een lange weg te gaan om herhaling te voorkomen. Structurele hervormingen blijven essentieel.”
De familie heeft, ondanks hun eigen verlies, de afgelopen jaren actief gepleit voor een betere en veiligere samenleving. Dit engagement heeft volgens Van Tigchelt geleid tot concrete hervormingen, zoals:
- Het nieuwe seksueel strafrecht, dat strengere straffen voorziet voor seksuele misdrijven.
- Zorgcentra na Seksueel Geweld, waar slachtoffers snel medische, juridische en psychologische bijstand krijgen.
- Betere opleidingen voor magistratenom adequater om te gaan met seksuele misdrijven.
- Hogere budgetten voor Justitie en een versterking van de rechterlijke macht.
Een wake-upcall voor de rechtstaat
De excuses van Justitie worden omarmd als een belangrijke symbolische stap. Doch tegelijk is het ook een confronterende spiegel voor het gerechtelijk apparaat. Dit is een wake-upcall die niet genegeerd kan worden. De fouten in de zaak-Julie Van Espen zijn symptomatisch voor een breder probleem: een systeem dat vaak traag, log en onvoldoende uitgerust is om haar kerntaak – de bescherming van burgers – na te komen.
(Foto: Bert Van Den Broucke/Photo News)
