In amper 28 Vlaamse gemeenten staat er op 13 oktober een Open VLD-lijst op het stembiljet.
De eens zo trotse Open VLD-schepen lijkt verleden tijd. Terwijl de partij voorheen nog een stevige basis had in tal van Vlaamse gemeenten, blijft daar nu amper iets van over. Bij de komende lokale verkiezingen op 13 oktober komt de naam Open VLD slechts in 28 van de 285 Vlaamse gemeenten voor op het stembiljet. Een verontrustend lage score voor de liberalen, die in 2018 nog met vier burgemeesters in de Vlaamse centrumsteden pronkten.
Zelfs de liberale zwaargewichten verloochen hun afkomst
Zelfs enkele zwaargewichten binnen de partij, zoals minister van Justitie Paul Van Tigchelt, voorzitter Eva De Bleeker en federaal fractieleider Katja Gabriëls, kiezen voor een andere naam om hun kiesstrijd te voeren. Het is een duidelijk signaal dat de nationale partij, die jarenlang de liberale vlag hoog hield, terrein verliest in haar eigen bastions.
“Wij verdedigen de échte liberale waarden”
Ine Somers, schepen in Sint-Niklaas en voormalig parlementslid voor Open VLD, gooit de nationale partij overboord en trekt naar de gemeenteraadsverkiezingen onder de naam Liberaal Sint-Niklaas. Ze is niet de enige die zich afzet tegen de richting die Open VLD nationaal inslaat. “Wij willen méér liberale klemtonen leggen dan de nationale partij de afgelopen jaren heeft gedaan,” benadrukt Somers in ‘Het Nieuwsblad’. “Dit is een signaal van de lokale afdelingen dat wij de liberale waarden wél blijven verdedigen.”
“Mensen kiezen voor gezichten”
Enkele andere zwaargewichten binnen de partij volgen hetzelfde pad. Katja Gabriëls, fractieleider van Open VLD in de Kamer, trekt in Berlare onder de naam Team Burgemeester naar de kiezer. “Mensen kiezen lokaal voor gezichten, niet voor een partij,” verklaart Gabriëls. En dan is er nog Paul Van Tigchelt, die in Zoersel met Team Paul naar de verkiezingen trekt. Hij is openhartig over zijn strategische keuze: “Ik heb simpelweg meer kans op een sterke lijst onder mijn eigen naam dan onder die van Open VLD.”
Monsterverbonden en breedgedragen lijsten
De situatie in de centrumsteden is misschien nog wel het meest tekenend voor de benarde positie van de Vlaamse liberalen. Waar ze bij de vorige verkiezingen in vier van de dertien centrumsteden de burgemeesterssjerp binnenhaalden, staan ze nu enkel in Antwerpen en Turnhout als Open VLD op het stembiljet. De overige liberale kopstukken hebben ervoor gekozen om zich te scharen achter monsterverbonden en breedgedragen lijsten.
Zo zet Gents burgemeester Mathias De Clercq in op een kartel met de socialisten onder de naam Voor Gent, terwijl Bart Somers in Mechelen zijn zinnen heeft gezet op Voor Mechelen. Kortrijks burgemeester Vincent Van Quickenborne trekt samen met CD&V onder de naam Team Burgemeester-Stadslijst, terwijl Bart Tommelein in Oostende koos voor een samenwerking met CD&V, Groen en onafhankelijke kandidaten onder Trots op Oostende.
Tommelein geeft ruiterlijk toe dat de naam Open VLD weinig aantrekkingskracht meer heeft: “De nationale partij heeft haar goedkeuring gegeven voor onze samenwerking, en terecht. Als we nog kans willen maken, moeten we ons lokaal profileren en sterke allianties aangaan. Open VLD is geen sterk merk meer.”
Nieuwe regels, nieuwe strategieën
De nieuwe kieswetgeving - door voormalig minister Bart Somers zelf doorgeduwd - speelt hierbij ook een belangrijke rol. Volgens de nieuwe regels krijgt de stemmenkampioen van de grootste coalitiepartner automatisch de burgemeesterssjerp. Hierdoor proberen kandidaat-burgemeesters zoveel mogelijk kiezers te verenigen in brede lijsten om de macht te grijpen.
In vele gemeenten speelt daarbij ook een electorale logica. Kandidaten voelen aan dat de nationale politieke situatie hun lokale kansen kan ondermijnen. André Alles, ooit burgemeester voor Open VLD in Kortenaken, gaat daarom met een nieuwe naam, WijKortenaken, naar de verkiezingen. “Mensen voelen meer voeling met ons lokaal project dan met de nationale partij,” legt hij uit. Deze verschuiving heeft ertoe geleid dat Open VLD in bepaalde regio’s zoals West-Vlaanderen en Antwerpen vrijwel volledig van het toneel verdwenen is.
Laatste strohalmen?
Hoewel Open VLD in veel gemeenten terrein verliest, zijn er nog enkele plaatsen waar de liberale naam standhoudt. In Lochristi bijvoorbeeld, waar burgemeester Yves Deswaene al jaren de touwtjes in handen heeft. Ook in Vlaams-Brabantse gemeenten zoals Huldenberg en Zaventem blijft Open VLD trouw aan haar eigen naam. En ontslagnemend premier Alexander De Croo slaagde er in zijn thuisbasis Brakel nog net in om een roep naar naamsverandering te counteren.
Toch blijft het duidelijk dat de partij op lokaal niveau zieltogend is, en de huidige voorzitster Eva De Bleeker heeft een immense uitdaging voor zich. Terwijl zij in haar eigen gemeente Hoeilaart opkomt onder de naam Team 1560, geeft ze toe dat de nationale partij dringend een herpositionering nodig heeft. “Ik zie het liefst dat afdelingen dezelfde naam dragen als de nationale partij. Als we erin slagen de naam te veranderen en onszelf te herpositioneren, hoop ik dat we tegen 2030 het tij kunnen keren,” aldus De Bleeker.
