Schiet de gasprijs straks weer door het dak?
Als de schurkenstaat Qatar de gaskraan naar Europa dichtdraait, dan hebben we probleem. Het Qatarese gas is enorm belangrijk sinds Ursula von der Leyen en haar collega’s de energieafhankelijkheid van Rusland hebben afgebouwd. Europa heeft een wet goedgekeurd die stelt dat grotere bedrijven in de EU vanaf 2027 moeten onderzoeken of in hun toeleveringsketen mensenrechten of rechten van werknemers worden geschonden of klimaatschade voorkomt. Bedrijven die daar niet aan voldoen riskeren een boete van maximaal 5 procent van de jaarlijkse wereldwijde omzet. En daar kunnen de oliesjeiks niet mee lachen.
Energie als geopolitiek wapen
De grootste exporteurs van vloeibaar gemaakt aardgas (LNG) ter wereld, dreigen met een complete stopzetting van de leveringen aan Europa. Het conflict draait rond de nieuwe EU-richtlijn CSDDD, die grote bedrijven verplicht om hun toeleveringsketen te screenen op mensenrechtenschendingen, werknemersrechten en klimaatschade. De boetes die hieruit voortvloeien kunnen oplopen tot 5 procent van de wereldwijde jaaromzet – en dat is voor de Qatarese energieminister Saad al Kaabi een ‘no pasaran’.
"Europa kan naar onze LNG fluiten"
In een interview met The Financial Times haalde de Qatarese energieminister zwaar uit naar Europa. Volgens Al Kaabi – de brave man is tegelijk CEO van het staatsbedrijf QatarEnergy - is de nieuwe EU-richtlijn een brug te ver. “Als ik risico loop 5 procent van mijn gegenereerde omzet te verliezen door zaken te doen met Europa, dan doe ik gewoon geen zaken meer met Europa.” Duidelijk.
De kritiek richt zich specifiek op de verplichting voor bedrijven om hun volledige toeleveringsketen te screenen. Voor een gigant als QatarEnergy - met een wereldwijd netwerk van duizenden leveranciers - zou dit een immense administratieve rompslomp betekenen. “We hebben het hier over honderdduizend bedrijven die we zouden moeten onderzoeken,” aldus Al Kaabi. “Dat vereist waarschijnlijk duizend extra werknemers of kost me miljoenen om uit te besteden.”
Europa tussen hamer en aambeeld
De dreiging komt – zeg maar – een beetje heel ongelegen. Sinds de Russische invasie van Oekraïne in 2022 heeft Europa zijn afhankelijkheid van Russisch gas drastisch verminderd, onder meer door een grotere invoer van LNG. Qatar – het grote (WK) voetballand- speelt als één van de grootste leveranciers hierin een sleutelrol. Bijna een derde van het LNG dat aankomt in de terminal van Zeebrugge komt uit Qatar. We hoeven er geen tekening bij te maken dat een boycot door Doha – midden in de winter – enorme gevolgen zou hebben voor de Europese energiezekerheid. Daar zou zelfs geen plan B van een plan B van Tinne Van der Straeten tegen opgewassen zijn.
“Qatar weet heel goed dat ze ons in een wurggreep hebben,” zegt een energie-expert. “Europa heeft haast geen alternatieven. De Amerikaanse LNG-capaciteit zit al aan zijn limiet en de meeste andere producenten hebben langetermijncontracten met Aziatische landen.”
Mensenrechten of gas? Kies maar!
Hoe ver kan Europa gaan in haar streven naar ethisch en duurzaam ondernemen, zonder zichzelf economisch in de voet te schieten? Voor Qatar is de maatregel een regelrechte belediging. De grote gasboeren blijken plots allemaal ideale schoonvaders te zijn. “Wij investeren miljarden in de Europese energievoorziening,” aldus Al Kaabi. “Maar als Europa ons behandelt alsof we criminelen zijn, dan zoeken we andere markten.”
De dreiging van QatarEnergy legt een pijnlijke realiteit bloot: veel van de mondiale energievoorziening komt nu eenmaal uit landen waar mensenrechten en milieunormen op gespannen voet staan met Europese waarden. Europa wil de wereld verbeteren, maar vergeet dat het ook afhankelijk is van diezelfde wereld.
De balans: ethiek of energiezekerheid?
De Europese Unie staat nu voor een moeilijke keuze. Enerzijds wil het zijn groene en ethische ambities niet opgeven, anderzijds is de afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen een feit. “Dit is een klassieke Catch-22,” zegt een Europese diplomaat. “Als we de richtlijn afzwakken, riskeren we geloofwaardigheid. Maar als we vasthouden aan onze principes, kan Qatar ons letterlijk in de kou laten staan.”
Intussen is de boodschap vanuit Doha duidelijk: Europa mag kiezen tussen zijn ethische idealen en zijn energiezekerheid, maar niet beide. “Als de EU deze richtlijn wil handhaven, is dat hun goed recht,” aldus Al Kaabi. “Maar dan hoeven ze niet meer op ons LNG te rekenen.” Qatar kan het spel hard spelen. Ze hebben niets te verliezen. Azië staat te popelen om meer Qatarees gas af te nemen. Voor Europa is een een existentiële kwestie.
Wat er ook van zij, de beursjongens zijn doorgaans angsthazen als slecht nieuws de toekomst dreigt te ondermijnen. Je moet geen econoom zijn, om te voorspellen een stijging van de gasprijzen niet lang op zich zal laten wachten.
(Foto: Shutterstock)
