Als De Wever premier wil worden, zal hij Vooruit cash moeten betalen.
Morgen moet Bart De Wever (N-VA) naar het Paleis: maakt hij kans om formateur te worden – lees: premier – te worden? Maar of het zover komt, hangt af van de jeune premier van de Belgische politieke komedie, Conner Rousseau.
Politiek theater in de maak
Vandaag moet De Wever liefst drie hordes overwinnen om morgen het federale formateurschap in de wacht te slepen. De afloop is onzeker. In theorie zou De Wever zijn opdracht als preformateur twee weken kunnen verlengen. Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg en vijf politieke partijen die moeilijk doen. Nu ja, vooral één bepaalde partij die moeilijk doet. Een maand na de verkiezingen blijven twee opties over: De Wever benoemen tot formateur of hij geeft zijn opdracht terug aan de koning. Het eerste is voor vier partijen het voorkeursscenario - enkel Vooruit wringt nog tegen. Het tweede scenario is het dreigement waarmee De Wever Vooruit - maar ook de drie andere coalitiepartijen - tot toegevingen kan dwingen.
Bilaterale gesprekken en spanningen
De een-op-eengesprekken van De wever met achtereenvolgens Vooruit, CD&V, MR en Les Engagés zitten erop. Enkel hij heeft zicht op het volledige speelveld en ieders rode lijnen. De verwachting is dat De Wever deze namiddag de contouren van een ruw compromis laat doorschijnen, waarin elke partij wat comfort vindt. De vage nota die De Wever twee weken geleden aan de koning gaf, zal niet langer volstaan.
Hoog spel
Tijdens de bilaterale gesprekken kregen de partijvoorzitters elk apart de vraag hoe zij het gat in de begroting zouden dichtrijden. De preformateur liet evenwel niet zijn kaarten kijken in hoeverre hij meegaat in die voorgestelde oplossingen. Spaart hij dat op tot omstreeks 15 uur, wanneer hij de vijf coalitiepartijen bij hem ontvangt? Met die ene bijeenkomst net voor zijn verplichte bezoek aan de koning speelt De Wever hoog spel. Er is geen marge om achteraf nog brokken te lijmen. Maar veel keuze had hij niet: een eerdere ontmoeting had op een vroegtijdige ontploffing kunnen uitdraaien.
Vlaamse toponderhandelaars in de startblokken
Om 9 uur komen de sluwe vossen van de politiek aan de beurt: de Vlaamse toponderhandelaars van N-VA, Vooruit en CD&V steken dan de koppen bij elkaar. Maar er wringt een en ander. De indruk leeft namelijk dat N-VA Vlaams met de voeten sleept. Voor de verkiezingen stak N-VA niet onder stoelen of banken dat ze de Vlaamse coalitievorming zouden laten wachten tot er duidelijkheid is over de federale ploeg. Bij Vlaams formateur Matthias Diependaele (N-VA) klinkt het nu sussend dat er “goede werkafspraken” zullen worden gemaakt. Maar elders - bij de andere coalitiepartijen én binnen N-VA - valt te horen dat er in de 19 werkgroepen niet echt wordt onderhandeld.
Federaal gesprek blijft stroef
Federaal zijn de ‘garanties’ die Vooruit eiste intussen afgezwakt tot ‘openingen’ die ze vragen. Vooruit aarzelt als enige van de vijf om echte onderhandelingen te starten. De partij vraagt toegevingen die het ook voor haar ‘comfortabel’ maken om in deze coalitie te zitten. Concreet mikt Vooruit op een stukje vermogenswinstbelasting, denk maar aan een hogere effectentaks of meerwaardebelasting op aandelen. Ze wil ook de laagste werknemerslonen verhogen en vindt dat de begroting via een traject van meer dan zeven jaar op orde kan worden gezet. Haar vraag voor een toenemend gezondheidsbudget wordt gesteund door Les Engagés.
Aan tafel is vooral het water tussen Vooruit en MR diep, want die laatste wijst elke belastingverhoging van de hand. Toch beseffen ook de Franstalige liberalen dat de grote budgetoefening dwingt tot een mix van besparingen én belastingen. In de vorige regering keurde MR onder andere de effectentaks, bankentaks en karaattaks goed. Met andere woorden: MR lijkt bereid tot toegevingen, maar dan aan de echte onderhandelingstafel - in volle formatie dus.
Allez vooruit: oog in oog met Vooruit
Nadat de vijf elkaar diep in de ogen hebben gekeken, overleggen Vooruit-toppers Conner Rousseau en Melissa Depraetere met hun uitgebreide partijbureau. Daar kunnen ook de vakbond en mutualiteit aansluiten, en beoordelen of er voldoende in het mandje ligt om de federale coalitievorming op te starten. Koning Filip zal met gespitste oren luisteren naar dat overleg, want nadien zal hij al weten wat er hem morgen te wachten staat.
Dreigende pensioenhervorming
Morgen trekt eerst De Wever - en nadien wellicht de vier andere partijvoorzitters – dus terug naar het Paleis. Net op die dag komt er alweer een onheilspellend rapport naar buiten. Dit keer van de Vergrijzingscommissie, die ons nogmaals zal wijzen op de stijgende pensioenfactuur. Het is koren op de molen van de boodschap die De Wever tijdens de campagne bracht, en van Europa die blijft aandringen op een pensioenhervorming.
Met de symbolische datum van 11 juli - de Vlaamse feestdag - voor de deur, is het weinig aanlokkelijk voor Vooruit om aan de noodrem te trekken. Maar als ze dat nu niet doen, dan lijkt de federale trein wel definitief vertrokken. Zeker nu er in het zuiden vaart wordt gemaakt: tegen eind week is de Waalse regering normaliter in kannen en kruiken, netjes voor de Belgische feestdag.
