Hoe moeten we de zaak van LIA tegen België begrijpen? Een onderdeel van de claim van de Libiërs is zeker deze vraag: wat is er gebeurd met de bevroren Libische tegoeden in België? Dat is de vraag die het hoofd van de Libische procureur-generaal eerder al tevergeefs probeerde te beantwoorden.
Siddiq al Sour was een tijd terug in Brussel om opheldering te krijgen over de Libische fondsen die bevroren - en in sommige gevallen verdwenen - zijn bij Belgische banken en vooral Euroclear.
Volgens de Libische online krant "Libya Herald" behandelde de magistraat in België ook het netelige dossier van de 50 miljoen euro die een non-profitorganisatie van prins Laurent - de Global Sustainable Development Trust (GSDT), nu in liquidatie - heeft gevraagd voor een mislukt herbebossingsproject in de Libische woestijn.
Bij wijze van compensatie wil België beslag leggen op de fondsen en activa in het Europese land van de Libyan Investment Authority (LIA), het Libische fonds waarvan de rekeningen in de meeste landen nog steeds geblokkeerd zijn door de Verenigde Naties.
Op donderdag 20 januari 2022 bevestigde het openbaar ministerie in Brussel dat er een internationaal arrestatiebevel was uitgevaardigd tegen de voorzitter van de LIA, Ali Mahmoud Hassan.
"Het is een nogal agressieve maatregel die misschien niet gerechtvaardigd lijkt,” zei Leonardo Bellodi toen aan "Nova Agency". Bellodi was eerder verbonden aan ENI. (lees verder onder de foto van Euroclear)
De non-profitorganisatie van prins Laurent probeert al enige tijd compensatie te krijgen voor een oud herbebossingsproject in Libië, dat in 2008 werd overeengekomen met het ministerie van Landbouw van het toenmalige regime van Muammar Kadhafi en vervolgens werd geannuleerd nadat het van start was gegaan.
Het aanvankelijke verzoek bedroeg 17 miljoen euro, maar werd in de loop der tijd opgeblazen - voor juridische kosten en rente - tot ongeveer 50 miljoen euro.
In november 2014 had een Belgische rechtbank Libië veroordeeld om de GSDT te compenseren. Maar de bedragen werden nooit betaald en de non-profitorganisatie, ondertussen in liquidatie, was van mening dat de fondsen van de LIA eigendom waren van de Libische overheid en daarom een legitiem doelwit voor compensatie.
Het is een benadering die blijkbaar werd gesteund door de Belgische justitie, maar sterk werd afgewezen door de LIA. Het fonds is immers van mening dat het een aparte en soevereine Libische organisatie is die niet onder controle staat van de overheid en benadrukt dat het nooit een contract heeft getekend met GSDT.
Eventuele klachten, zegt de Libische Investeringsautoriteit, moeten worden gericht aan het ministerie van Landbouw.
"Prins Laurent is zeer actief in het proberen terug te krijgen van deze fondsen. Het is niet waar dat de voorzitter van de LIA de schriftelijke vragen van de procurator van de koning (Claise) niet wilde beantwoorden. In werkelijkheid hadden ze gevraagd om schriftelijke antwoorden en om een videogesprek, wat geweigerd werd. Van hieruit kwam het arrestatiebevel", reconstrueert de expert.
"Er zijn twee aspecten om rekening mee te houden. Het eerste is de kwalificatie van de LIA fondsen, of het een overheids- of commercieel fonds is. Het tweede aspect betreft het feit dat deze fondsen al lange tijd bevroren zijn door het VN-sanctiecomité. Een van de twee. Als het fonds als staatseigendom wordt beschouwd, zou het immuniteit kunnen genieten omdat het zou zijn alsof er beslag wordt gelegd op een ambassade. Als dat niet het geval is, kan er gediscussieerd worden over de vraag of de LIA het onderwerp is waaraan het verzoek om compensatie kan worden gericht", voegt de expert aan Nova toe.
"Ik begrijp dat er aan de andere kant iemand moet worden gevonden om het beslagleggingsbevel uit te voeren, maar er moet worden opgehelderd of LIA wel de juiste ontvanger is. Daar komt nog bij dat er grote internationale spanning heerst in Libië, wat zeker niet bijdraagt aan een serene oplossing van de kwestie".
Ingewikkeld
De zaak is nogal ingewikkeld. In de eerste plaats, herinnert de "Libya Herald" zich, is ongeveer 14 miljard dollar aan LIA-gelden bevroren in België, net als elders in de wereld, als gevolg van de VN-sancties die in 2011 werden goedgekeurd. Het Libische geld staat bij de Belgische bank Euroclear, maar kan niet worden aangeraakt. Ten tweede is er de kwestie van de rente en andere inkomsten van de LIA, waarover de meningen uiteenlopen: kan dit geld worden gebruikt of wordt het geblokkeerd door de sancties? Aanvankelijk had België in 2012 toestemming gegeven voor het vrijgeven van ongeveer 2 miljard euro, om vervolgens op zijn schreden terug te keren en ook rente toe te voegen aan het sanctieregime.
In oktober 2017 had een Belgische rechter die bij de zaak betrokken was tevergeefs geprobeerd om beslag te leggen op de bevroren 15 miljard euro die in handen was van Euroclear. Begin 2021 vroeg België de Verenigde Naties om alleen de bedragen vrij te geven om GSDT te compenseren, namelijk 49 miljoen euro. In februari 2021 verwierp de VN-Veiligheidsraad het verzoek echter. Op dat moment probeerden de advocaten van de non-profitorganisatie compensatie te krijgen van die 2 miljard euro die in 2012 werd vrijgegeven.
Het probleem is dat die bedragen - die afkomstig zijn van een deel van de rente die het Libische fonds in België heeft opgebouwd - spoorloos verdwenen zijn. LIA beweert dat het nooit heeft ingestemd met het vrijgeven van de fondsen in handen van Euroclear. Dit laatste werd bevestigd door het Sanctiecomité van de Verenigde Naties in een brief van februari 2021 aan de Belgische autoriteiten. De onderzoeksrechter, Michel Claise, houdt echter de Libische Investeringsautoriteit verantwoordelijk voor de verdwijning van de befaamde 2 miljard.
Volgens de "Libya Herald" zou de Belgische openbare aanklager een lange lijst met vragen naar de LIA hebben gestuurd: omdat ze geen adequate antwoorden had ontvangen, vaardigde Claise dat omstreden arrestatiebevel tegen Ali Mahmoud Hassan uit. Een stap die met een mengeling van woede en verbijstering werd begroet door de Libiërs, die het verzoek om arrestatie terecht interpreteerden als politieke intimidatie.
"Het is nog niet duidelijk hoeveel geld LIA heeft en waar het is. Khadafi, die deze fondsen beheerde met zijn persoonlijke entourage, heeft geen precieze sporen achtergelaten van alle activa en vooral van alle bankrekeningen die eigendom zijn van Lia zelf", geeft de expert bij Nova toe, en herinnert zich hoe een eerste poging tot "in kaart brengen" werd ondernomen in 2011 door de toenmalige Libische overgangsregering. "Maar dit werk werd nooit volledig voltooid", voegt de expert eraan toe. Wat belangen betreft, benadrukt Bellodi dat de VN-sanctiecommissie in het begin het gebruik van dividenden en rente uit buitenlandse holdings van het fonds toestond. Deze situatie veranderde twee of drie jaar geleden, toen het VN-sanctiecomité een totale bevriezing oplegde.
Over deze situatie zijn er twee tegengestelde stromingen, vervolgt de expert. "De internationale gemeenschap heeft er belang bij dat deze fondsen worden bevroren, omdat niet bekend is hoe ze worden besteed en door wie. De Libische kant daarentegen bestrijdt deze benadering: aangezien er een internationaal erkende regering is, is het onduidelijk waarom deze fondsen niet beschikbaar kunnen worden gesteld".
De oplossing zou kunnen liggen in de zogenaamde "slimme sancties". "Er is in het verleden een voorstel geweest om de beweging van deze fondsen van de ene bank naar de andere onder toezicht van het Sanctiecomité te vergemakkelijken," voegt de expert er bij Nova aan toe en merkt op dat de kwestie niet alleen België maar ook het Verenigd Koninkrijk aangaat.
"Er zijn rechtszaken aangespannen door de Libische kant wegens wanbeheer van deze fondsen: in sommige gevallen werden ze verloren, in andere zelfs gewonnen, dus er was duidelijk een probleem", legt hij uit. Hoe het ook zij, zegt Bellodi, de bevriezing van de fondsen is voor iedereen een doorn in het oog: "Voor de Libische regering, die deze enorme hoeveelheid fondsen niet kan verplaatsen. Voor de internationale gemeenschap, die niet weet hoe ze moet rechtvaardigen waarom deze fondsen bevroren zijn".
Een mogelijke oplossing, concludeert de expert, "is waarschijnlijk om een oplossing toe te staan die een betere besteding van deze tegoeden mogelijk maakt".
Een zaak is zeker: Laurent is verwikkeld in een financieel-juridisch kluwen met botsende belangen.
foto's: wikipedia, uitgever - RV
