Het uitstekende en interessante Shalom Allemaal! - elke dinsdag op Play4 - dwingt de alerte kijker ook om enkele prangende filosofische vragen te beantwoorden.
We hadden het hier al over Paul “Boogie Boy” Ambach die de allermoeilijkste vraag stelt, maar ook onze vaak complexe relatie met de tijd is een andere interessante en doorgaans dwingende vraag.
We wisten al dat veel joodse burgers de sjabbat (voorschrift 109 van de 613: heilig de sjabbat - Ex. 20:8) hanteren, maar veel orthodoxe joden gaan uiteraard veel verder bij het volgen van die 613 mitswot of voorschriften. Zo moet er bijvoorbeeld ook gerust worden op de eerste dag van Pesach.
Vandaar de vraag: zitten orthodoxe joden in een strak keurslijf als ze die voorschriften willen volgen? Of anders gesteld: zijn orthodoxe joden wel vrij? Het lijkt erop alsof dat keurslijf effectief strakker is dan bij ons (goys) en dat ze effectief minder vrij zijn, maar is dat wel zo?
Joden hebben volgens echte kenners de tijd nooit als progressief ervaren, maar eerder als een gefragmenteerde lijn. De delen ervan – verleden, heden en toekomst – werden en worden niet gezien als een continu proces waarin één fase een vervolg is op zijn antecedenten. De Joodse geschiedenis was volgens die experts ook geen evolutionaire stroming, maar een driedelig drama waarin elke handeling als onafhankelijk van de andere werd gezien. Dat is dus een andere manier om naar tijd te kijken.
In de serie zie je orthodoxe joden voortdurende naar de klok kijken, bijvoorbeeld om te weten wanneer die sjabbat ingaat en stopt. Of wanneer ze moeten stoppen met eten net voor Jom Kipoer ingaat. Misschien zijn onze joodse vrienden even (on)vrij als wij, maar gaan ze gewoon (veel) bewuster om met tijd. Ook wij worden geregeerd door tijd, maar hebben dat meestal niet eens door.
Neem nu opnieuw die sjabbat. Van zodra die ingaat, moet de vrijheid groter zijn dan bij ons. De mooiste beschrijving van die rustdag vinden we trouwens nog steeds bij de joodse auteur Oliver Sacks (Londen, 9 juli 1933 – New York, 30 augustus 2015), nog zo’n intellectueel zwaargewicht. Sacks was een grote fan van de sjabbat. Hij was een Brits neuroloog die vooral bekend is om zijn boeken over de menselijke kant van neurologische afwijkingen. Niet toevallig schreef hij die bijdrage over de sjabbat net voor zijn overlijden.
foto: Play4 - Michael Freilich geeft duiding bij overlijden opperrabijn David Lieberman
