Europese begrotingsregels: België balanceert op een slappe koord.
De Europese ministers van Financiën zijn er klaar mee: België moet zijn begrotingstekort drastisch aanpakken. Geen genade meer, maar wel met een snuif diplomatie. Officieel krijgt ons land vier jaar om het tekort van 4,6 procent naar de Europese norm van 3 procent terug te dringen. Maar achter de schermen lijkt de Europese Commissie een zachte hand te hanteren: als België voor midden maart met een goed uitgewerkt plan op de proppen komt, wordt de deadline opgerekt naar zeven jaar. Een uitstel dat zuurverdiend zal moeten worden.
De cijfers liegen niet
België scoort slecht op alle vlakken. Met een overheidsschuld van 105 procent van het BBP en een begrotingstekort dat almaar groeit, hangt ons land stevig aan de alarmbel. Ter vergelijking: de Europese norm dicteert een schuldplafond van 60 procent en een tekort van maximaal 3 procent. De boodschap van Europa is glashelder: structurele hervormingen zijn onvermijdelijk.
Het probleem?
De kosten van de vergrijzing – zoals pensioenen en gezondheidszorg – blijven als een financiële tsunami over de Belgische begroting rollen. Daarbovenop komen stijgende rentelasten en een gebrek aan structurele hervormingen. België blijft dus niet alleen steken in de rode cijfers, maar kleurt elk jaar roder en roder.
De soep wordt niet zo heet gegeten als ze geserveerd wordt
In theorie houdt de Europese Commissie de teugels strak, maar in de praktijk zou er toch speelruimte te zijn. De nieuwe begrotingsregels die na corona zijn ingevoerd zijn soepeler dan destijds. De soep is wat afgekoeld nadat ze geserveerd werd. Onverwachte gebeurtenissen zoals stijgende rente of een economische terugval worden bijvoorbeeld niet meegeteld bij het beoordelen van de begroting. Het idee is om landen ruimte te geven voor investeringen - bijvoorbeeld in klimaat en defensie - terwijl de structurele kosten onder controle worden gehouden.
Voor België betekent dat concreet dat de focus ligt op de stijging van vaste kosten zoals pensioenen en sociale voordelen. Dat zijn de posten waarop moet worden bespaard of waar extra belastingen voor moeten worden gezocht. Denk aan een btw-verhoging, een meerwaardebelasting of zelfs een vermogenswinstbelasting.
Tijdsdruk en verdeeldheid
België heeft tot half maart om een plan voor te leggen dat Europa kan overtuigen. Dat plan moet niet alleen structurele hervormingen omvatten, maar ook investeringsprojecten die aansluiten bij Europese prioriteiten zoals de groene transitie. Zonder zo’n plan blijft de vierjarige deadline gelden, met stevige besparingen tot gevolg.
Het probleem is dat wij Belgen over elke komma kibbelen. Hoe zal de budgettaire inspanning verdeeld worden tussen de federale overheid, de regio’s en Brussel? De Hoge Raad voor Financiën heeft een verdeelsleutel voorgesteld, maar vooral Brussel komt er bekaaid vanaf. De federale overheid zou haar uitgaven nog licht mogen laten groeien, maar voor Brussel een nulgroei voorzien – een regelrechte financiële wurggreep, vinden ze daar.
De zachte aanpak van Europa: een precedent?
België is niet het enige zorgenkind van de Europese Unie. Frankrijk zit in een vergelijkbare situatie: een torenhoge schuld en een tekort dat het Europese plafond ruim overschrijdt. Frankrijk kreeg echter zonder veel gedoe een zevenjarig traject goedgekeurd, ondanks politieke chaos en een afgezwakt besparingsplan.
Het Franse precedent geeft België hoop. Als Frankrijk wegkomt met een aangepast, minder streng plan, waarom zouden wij dan niet hetzelfde lot beschoren zijn? Maar de lat ligt hoog: waar Frankrijk minstens een duidelijke strategie op tafel legde, hinkt België ver achterop. De Europese Commissie was al in september vorig jaar op een degelijk plan aan het wachten.
De boete: 300 miljoen euro per half jaar
Als België blijft treuzelen, dan komt de financiële strafmolen in gang. Ons land zit al op het strafbankje van Europa en moet halfjaarlijks rapporteren over de geboekte vooruitgang. Gebeurt er niets of onvoldoende, dan riskeert België een boete van 0,05 procent van het BBP – goed voor zo’n 300 miljoen euro per half jaar. Die boete blijft lopen tot Europa overtuigd is van de genomen maatregelen.
Het politieke mijnenveld
Het Belgische politieke landschap is allesbehalve een bondgenoot in deze begrotingsstrijd. De lopende formatiegesprekken slepen aan en de structurele hervormingen zoals die van de pensioenen en de arbeidsmarkt worden op de lange baan geschoven. De kans dat België voor midden maart met een allesomvattend plan komt, is voor wie in Sinterklaas gelooft. Zonder plan wordt de financiële last nog groter, en dat zou voor de betrokken partijen electorale zelfmoord betekenen.
(Foto: Shutterstock)
