Jongeren op zoek naar rust in een roerige wereld.
In een wereld van stress en prestatiedruk zoeken steeds meer tieners naar een alternatieve manier om rust te vinden. Terwijl hun generatie zich steeds meer bewust lijkt te worden van de gevaren van alcohol en cannabis, is er een nieuwe trend geboren die minstens even zorgwekkend is: de explosieve stijging van slaapmedicatiegebruik, vooral bij jonge meisjes. Dit blijkt uit de jaarlijkse bevraging van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD).
Slaapmedicatie: de sluipende verslaving
Het gebruik van slaap- en kalmeermiddelen onder jongeren is de laatste jaren fors toegenomen. Meer dan 16 procent van de jongeren heeft ooit naar deze pillen gegrepen, en bij meisjes ligt dat cijfer zelfs nog hoger. Maar liefst 1 op de 5 jonge meisjes heeft het afgelopen jaar slaapmedicatie gebruikt. "Verontrustende cijfers", stelt Katleen Peleman, directeur van VAD bij ‘VRT NWS’. "Deze medicijnen werken immers bijzonder verslavend, en we vermoeden dat angst en stress hier een grote rol in spelen."
Jongeren zoeken naar snelle oplossingen voor hun problemen. Of het nu gaat om stress voor de examenperiode of de overweldigende druk om aan verwachtingen te voldoen, velen kiezen voor slaapmiddelen als snelle uitweg. En dat is zorgwekkend. "Het is alsof ze de stopknop van hun hersenen proberen in te drukken", legt Peleman uit. "Maar die medicatie biedt geen structurele oplossing en kan op lange termijn meer kwaad dan goed doen."
De dokter als dealer?
Hoewel deze slaapmiddelen enkel op voorschrift verkrijgbaar zijn, wijzen experts met een beschuldigende vinger naar de ruime verpakkingen en de beschikbaarheid in huis. "Het probleem is dat deze medicatie vaak in grote hoeveelheden wordt voorgeschreven", aldus Peleman. "Daardoor liggen er thuis regelmatig ongebruikte slaapmiddelen in de medicijnkast, die zonder tussenkomst van een arts eenvoudig doorgegeven kunnen worden aan anderen. Dit maakt de drempel om naar deze middelen te grijpen veel te laag."
De samenleving, en in het bijzonder ouders en zorgverleners, moeten volgens Peleman waakzamer zijn. “We moeten met z’n allen bewuster omgaan met de medicatie die we in huis hebben. Jongeren mogen niet het gevoel krijgen dat pillen de oplossing zijn voor hun problemen.”
Alcohol en cannabis uit de gratie
In tegenstelling tot de zorgwekkende stijging van slaapmiddelengebruik, vertonen de cijfers voor alcohol- en cannabisgebruik bij jongeren een opmerkelijke daling. In 2011 had nog 68 procent van de leerlingen ooit alcohol gedronken, terwijl dit in 2022 nog slechts 48 procent was. Ook het aantal jongeren dat regelmatig alcohol consumeert, is afgenomen van 1 op de 5 in 2011 naar 1 op de 10 in 2022.
Volgens Peleman komt deze daling voort uit een bredere maatschappelijke trend waarbij jongeren steeds meer bezig zijn met hun fysieke en mentale gezondheid. "De coronacrisis heeft ons allemaal geconfronteerd met de kwetsbaarheid van onze gezondheid, en jongeren hebben die boodschap zeker meegekregen. Ze zien alcohol niet langer als een noodzakelijk middel om te ontspannen of plezier te hebben."
Toch mag deze daling volgens VAD niet als reden dienen om het probleem van alcoholgebruik bij jongeren te minimaliseren. "Hoewel de cijfers dalen, blijft bingedrinken een hardnekkig probleem", waarschuwt Peleman. "Bijna een kwart van de jongeren heeft ooit aan bingedrinken gedaan, wat enorme risico’s met zich meebrengt, zowel fysiek als sociaal."
Cannabisgebruik: een gevaarlijke flirt
Het gebruik van cannabis onder jongeren vertoont een vergelijkbare daling. In 2011 had nog 17 procent van de leerlingen ooit cannabis gebruikt, maar dit aantal is in 2022 gedaald naar 9 procent. Ook het percentage dat regelmatig blowt, ligt nu op een historisch laagtepunt van 1 procent.
Ook hier heeft de coronapandemie volgens de onderzoekers een rol in gespeeld. Jongeren gaven aan dat het tijdens de lockdown moeilijker was om aan cannabis te komen, wat leidde tot een verminderd gebruik. Maar ook hier speelt de toegenomen bewustwording rond gezondheid een rol. "Jongeren zijn zich steeds meer bewust van de schadelijke effecten van cannabis op hun fysieke en mentale welzijn", zegt Peleman.
Gokken: het verborgen gevaar
Een ander punt van zorg blijft het gokken onder minderjarigen. Sinds de invoering van strengere regels op 1 september, waarbij de minimumleeftijd voor kansspelen werd verhoogd naar 21 jaar (behalve voor de loterij), lijkt het probleem onder controle. Toch geeft maar liefst 1 op de 4 minderjarigen aan al eens voor geld gegokt te hebben, en vooral krasloten van de Nationale Loterij zijn bijzonder populair. Bijna een derde van de jongeren heeft ooit een kraslot gekocht, en de meeste kopers zijn verrassend jong: tussen de 12 en 14 jaar.
"Kraslotjes lijken onschuldig, maar ze vormen een duidelijke opstap naar ernstiger gokgedrag", waarschuwt Peleman. "De snelheid en de verleiding van het kraslot, gecombineerd met de belofte van een grote winst, maakt het voor jongeren bijzonder aantrekkelijk."
Hoewel de Nationale Loterij beweert dat jongeren geen toegang hebben tot hun online platform en dat er regelmatig controles worden uitgevoerd, blijft VAD bezorgd over de effecten van deze gokvormen op jonge mensen. "We moeten ervoor zorgen dat jongeren niet verstrikt raken in de illusie van snel geld verdienen", benadrukt Peleman.
De strijd tegen middelengebruik: werk aan de winkel
Met de stijgende populariteit van slaapmedicatie en de blijvende risico’s van alcohol, cannabis en gokken, ligt er nog een flinke uitdaging voor beleidsmakers, opvoeders en hulpverleners. "Het is cruciaal dat we blijven inzetten op preventie en sensibilisering", besluit Peleman. “Jongeren moeten leren omgaan met stress en prestatiedruk zonder terug te vallen op pillen of andere middelen. Alleen zo kunnen we hen helpen een gezonde, evenwichtige toekomst op te bouwen.”
(foto: Pixabay)
