Waar blijft de controle?
Zes maanden na de invoering van de wettelijke verplichting dat handelszaken cash geld moeten aanvaarden, blijkt deze regel in de praktijk vaak genegeerd of creatief omzeild te worden. In tal van restaurants, koffiebars en winkels – maar ook bij overheden – worden contante betalingen geweigerd. Ondanks de duidelijke regelgeving blijft de controle beperkt en lijkt de handhaving een zwakke schakel in het beleid.
“We zijn cashless”: cash betalingen geweigerd om hygiënische en veiligheidsredenen
Bij de populaire restaurantketen Bavet hangt het er met duidelijke letters: “We are cashless.” De keten, bekend om zijn spaghetti, weigert bewust cash betalingen onder het mom van hygiëne. Volgens de bedrijfswebsite zijn contante betalingen onwelkom omwille van hygiënische redenen. Ook op de deur van hun filialen wordt deze boodschap nogmaals geafficheerd.
Toch blijkt er ruimte voor flexibiliteit. In een reactie aan de krant ‘Het Nieuwsblad’ benadrukt Bavet dat wanneer een klant echt aandringt, cash betalingen toch worden toegestaan. Dit typeert een breder fenomeen waarbij handelszaken de wetgeving formeel negeren, maar in uitzonderlijke gevallen toch gehoor geven aan klanten die op hun rechten staan.
Hetzelfde geldt voor Foodmaker, een keten met een twintigtal vestigingen in België. Hier worden contante betalingen geweerd sinds een overval in een van hun Brusselse filialen. “Ik moet de veiligheid van mijn personeel waarborgen,” verklaart CEO Lieven Vanlommel. “Vele van mijn medewerkers werken alleen in de zaak. Zonder cash op locatie voelen ze zich veiliger.”
De overheid overtreedt haar eigen wetten
Opvallend is dat ook overheidsinstanties de cash-verplichting niet strikt naleven. In de stad Antwerpen bijvoorbeeld, kan je bij een bezoek aan het zwembad enkel met een bankkaart of smartphone betalen. Nochtans geldt de wet ook voor de publieke sector.
Sportschepen Peter Wouters (N-VA) ontkent dat de stad de regels aan haar laars lapt. Maar de manier waarop cash betalingen toch mogelijk gemaakt worden, lijkt omslachtig. Wie met cash wil betalen, moet namelijk een omweg maken naar de dienst Kasbeheer aan de Lange Nieuwstraat, waar je eerst een ticket koopt om vervolgens toegang te krijgen tot het zwembad. Dit impliceert niet alleen een tijdrovende wandeling door de stad, maar brengt ook praktische bezwaren met zich mee: als het zwembad intussen gesloten is, wordt je zwembeurt voor onbepaalde tijd uitgesteld.
Handhaving, my ass
Het aantal winkels, koffiebars en restaurants dat enkel kaarten of mobiele betalingen accepteert, blijft stijgen. Dit zorgt voor frustratie bij consumenten die, wettelijk gezien, recht hebben op de mogelijkheid om met cash te betalen. Unizo, de Belgische organisatie voor zelfstandige ondernemers, erkent deze trend en stelt dat de wettelijke verplichting in conflict staat met de behoeften van bepaalde ondernemers. “In sommige sectoren, zoals hippe koffiebars, betaalt het merendeel van de klanten met kaart. Moet je die uitbaters dan verplichten om cash aan te nemen voor een handvol klanten, wat hen enkel extra kosten oplevert?” aldus woordvoerder Gerrit Budts.
Desondanks hangt er een zware sanctie boven het hoofd van ondernemers die blijven weigeren om contante betalingen te aanvaarden. Wie na een waarschuwing nogmaals de fout ingaat, riskeert een boete tot 40.000 euro. Dit blijkt echter vooral een theoretische dreiging te zijn. Volgens Lien Meurisse van de FOD Economie werden er sinds de invoering van de maatregel slechts elf waarschuwingen en één proces-verbaal opgesteld, ondanks 360 meldingen van consumenten die niet met cash konden betalen.
De beperkte handhaving van de wet roept vragen op over de effectiviteit van de controles. Consumentenorganisatie Testaankoop, die jarenlang streed voor het recht op cash betalingen, vraagt om meer controle en strengere handhaving. “Eén proces-verbaal op zes maanden tijd lijkt erop te wijzen dat de wet nauwelijks gecontroleerd wordt,” stelt Laura Clays, woordvoerder van Testaankoop.
Een nieuwe realiteit: van convenience naar verplichting
De opmars van digitale betalingen is onmiskenbaar en werd de afgelopen jaren versneld door de pandemie. Contactloos betalen biedt immers voordelen op vlak van hygiëne, snelheid en veiligheid. Toch is het belangrijk dat de rechten van consumenten gewaarborgd blijven. De keuzevrijheid tussen contante en digitale betalingen moet volgens de wet gerespecteerd worden, maar de praktijk leert dat de meeste consumenten zich al snel aanpassen aan het gemak van digitale transacties. Dit zet druk op de handhaving en roept de vraag op of de wet nog in lijn is met de economische realiteit.
De vaststelling dat zelfs overheden de regel niet altijd strikt naleven, illustreert de bredere verschuiving naar een cashloze samenleving. Toch zal het cruciaal zijn om een balans te vinden tussen digitale innovatie en consumentenrechten, zeker voor diegenen die om verschillende redenen vasthouden aan cash geld.
Conclusie: Wetgeving met gaten
De wettelijke verplichting om cash betalingen te aanvaarden is een goedbedoelde maatregel om de rechten van consumenten te beschermen, maar de handhaving ervan blijkt een zwak punt te zijn. Met slechts één proces-verbaal in zes maanden tijd lijkt de wet vooral op papier te bestaan. De opmars van digitale betalingen zet druk op ondernemers en de samenleving om zich aan te passen aan een nieuwe realiteit, maar zonder een stevige handhaving dreigt de wet een dode letter te worden. De toekomst van betalingen lijkt steeds meer cashloos, maar het recht op keuzevrijheid blijft voorlopig wettelijk verankerd – al wordt het in de praktijk vaak genegeerd.
(Foto: shutterstock)
