Verplichte gemeenschapsdienst voor langdurig werklozen is (nog) geen succes.
België haalde in 2022 een werkzaamheidsgraad van 75,4 procent. Daarmee zijn we een slechte leerling in Europa. De helft van de EU-lidstaten behaalde vorig jaar een werkzaamheidsgraad van 80 procent. Dat België nog ver uit de buurt van die doelstelling blijft, hebben we vooral te danken aan Brussel en Wallonië. In Brussel was er in het laatste kwartaal van 2022 een daling van 65,8 naar 65,1 procent. Net geen zes op de tien vrouwen tussen 20 en 64 jaar zijn er bijvoorbeeld aan het werk. In Wallonië daalde de werkgelegenheidsgraad in het vierde kwartaal licht naar 65,8 procent, tegen 65,9 procent in het derde kwartaal. In het laatste kwartaal van 2022 was in Vlaanderen 77,2 procent van de 20- tot 64-jarigen aan het werk.
In 2022 telde België 291.694 werkzoekende uitkeringsgerechtigde volledig werklozen. Tegenover 2021 was dit een daling met 16,2 % en tegenover 2018 een daling met 9,3 %. Beter, maar nog niet goed genoeg en daarom heeft de overheid de jacht op de werkloze geopend.
Een van de middelen om de inactieve burger van zijn luie krent te lichten is dwangarbeid. Let wel, zo mag het niet genoemd worden. 'Gemeenschapsdienst' is de officiële benaming. Wie twee jaar werkloos is, wordt verplicht zes maanden lang maximaal 64 uur per maand – zo’n twee dagen per week – bepaalde taken uit te voeren. Aan de slag gaan bij de groendienst, kinderen begeleiden op de schoolbus of helpen in de kinderopvang.
De federale regering van Charles Michel (MR) – onze huidige Europese president – voerde het systeem al in, maar het project werd door het Grondwettelijk Hof teruggefloten. Niet meteen een federale zaak, was het argument, én het kon worden beschouwd als dwangarbeid omdat werklozen er niets aan verdienen. Voor dat laatste had de Vlaamse regering een ‘Belgische’ oplossing. Om te vermijden dat er weer over dwangarbeid wordt gesproken, voorziet de Vlaamse regering nu wel een vergoeding van 1,30 euro per uur. Wie weigert, krijgt evenwel een sanctie. Dus toch nog dwangarbeid?
Nu goed, de regeling ging begin dit jaar in. Steden en gemeenten die zich aangesproken voelen, konden zich inschrijven voor het systeem. De reacties waren lauw. Of beter ‘koud’. Bij gebrek aan belangstelling verlengde minister van Werk Jo Brouns (CD&V) al twee keer de deadline voor gemeenten om in te tekenen op het systeem. De laatste deadline is nu 15 juli. Ondertussen hebben zich 48 steden en gemeenten ingeschreven. Volgens de de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG) vooral – of bijna uitsluitend – door burgemeesters van Open Vld en N-VA.
Het systeem is, en blijft, omstreden. Experten betwijfelen het nut van de dwangmaatregel en zien het niet als een opstap naar activering op de arbeidsmarkt. De vakbonden zijn tegen. Ze wijzen naar het buitenlandse voorbeelden waar is gebleken dat gemeenschapsdiensten andere jobs verdringen.
