Laat het denken maar aan de computer over.
De serene stilte van de Leuvense universiteitsbibliotheek wordt ruw verstoord door de komst van een kracht die niet zichtbaar is, maar een explosie aan vragen oproept: artificiële intelligentie (AI). Waar ChatGPT en andere AI-chatbots tot voor kort vooral als leuke gadgets werden beschouwd, is de nieuwste generatie – zoals het veelbesproken o1-model van OpenAI – plots uitgegroeid tot een intellectuele kolos die redeneert als een doctorandus. De krant ‘De Tijd’ stelde openlijk de vraag die op ieders lippen brandt: “Zijn universiteiten zoals we die kennen, ten dode opgeschreven?”
AI heeft zichzelf in een razendsnel tempo getransformeerd van hulpje tot bijna volwaardige denker. Het nieuwste model van OpenAI, o1, zou zelfs op academisch niveau kunnen meedenken. Maar wat betekent dit voor studenten? Hoe vermijden universiteiten dat hun pupillen zich gaan verschuilen achter een scherm, terwijl een chatbot de zware denkkost voor hen vermaalt? En belangrijker: is het zinvol om studenten nog op te leiden in een discipline die hun AI-assistent al beter beheerst?
Het nieuwe intellectuele beest: o1
Het klinkt als een fragment uit een dystopische toekomstroman, maar de realiteit haalt de fictie in. OpenAI pronkt met o1, een model dat niet enkel de juiste woorden aan elkaar rijgt, maar écht lijkt na te denken. Waar vorige versies van AI simpelweg voortborduurden op patronen in reeds bestaande teksten, maakt o1 gebruik van een vorm van "rationeel" denken. Het model neemt de tijd om verschillende opties af te wegen voordat het een antwoord formuleert, en dat zorgt voor resultaten die steeds dichter bij de menselijke manier van denken komen.
Toch zijn er bedenkingen bij het alom geprezen o1-model. Professor Walter Daelemans, een pionier op het gebied van computerlinguïstiek aan de Universiteit Antwerpen, heeft het model uitvoerig getest. Hij erkent de indrukwekkende prestaties van het systeem, maar blijft voorzichtig: "o1 kan complexe wetenschappelijke vraagstukken oplossen, maar écht lateraal denken – het vermogen om onverwachte verbanden te leggen – blijft een moeilijkheid." Voorlopig kunnen AI-chatbots dus nog niet tippen aan het creatieve en innovatieve vermogen van de menselijke geest. Maar voor hoelang nog?
Universiteiten in de touwen: hoe motiveer je studenten nog?
De grootste uitdaging voor universiteiten is zonder twijfel het behouden van de motivatie onder studenten. Waarom zou een student nog de moeite nemen om een complex wiskundig probleem te ontleden als een AI-tool dit binnen enkele seconden kan oplossen? Het probleem doet - volgens ‘De Tijd’ -denken aan een scène uit de iconische film The Karate Kid, waarin de jonge leerling repetitieve klusjes moet uitvoeren die later van vitaal belang blijken voor zijn training. Professor Vincent Ginis van de Vrije Universiteit Brussel maakt hier een mooie vergelijking: "Het is alsof de studenten hun auto niet meer zelf wassen, maar naar de carwash brengen," stelt hij, verwijzend naar de opkomst van AI als het ultieme gemak.
Ginis benadrukt dat het juist in die "klusjes", zoals het zelf schrijven van code of het ontleden van een wetenschappelijk artikel, zit waar de werkelijke kennis wordt opgedaan. Deze taken leren studenten om ingewikkelde problemen te structureren, en dat vermogen kan een AI hen niet zomaar aanleren. Toch worden studenten nu blootgesteld aan een verleiding die te mooi is om te weerstaan: waarom de handen vuilmaken als een AI-tool het vuile werk al voor je doet?
AI als hulpje of bedreiging?
Hoewel het gebruik van AI niet verboden wordt in de Vlaamse universiteiten, zijn er duidelijke richtlijnen opgesteld. Studenten mogen gebruikmaken van AI voor brainstormsessies en grammaticale correcties, maar zodra een paper door AI wordt geschreven, is dat simpelweg plagiaat. Universiteiten zetten zwaar in op transparantie, met logboeken die studenten verplicht moeten bijhouden om zo hun stappen in het onderzoeksproces te documenteren. Zo hoopt men oneigenlijk gebruik van AI in toom te houden.
Piet Desmet, vicerector van de KU Leuven, is ervan overtuigd dat studenten die AI gebruiken door de mand zullen vallen. Hoewel AI steeds beter wordt in het formuleren van grammaticaal correcte en foutloze zinnen, blijven er volgens hem nog tekortkomingen, zoals de samenhang van argumenten en de correctheid van de informatie.
The human touch: blijven mensen nodig?
Toch loert een ander, groter gevaar om de hoek. Want als AI eenmaal wordt ingezet om routinetaken over te nemen, hoelang duurt het dan nog voordat de tussenkomst van de mens zelf overbodig wordt? Het idee dat AI puur wordt ingezet voor saaie administratieve taken wordt steeds meer onderuitgehaald. Creatieve capaciteiten van AI hebben inmiddels een niveau bereikt dat veel verder gaat dan alleen "domme" taken.
(Foto: shutterstock)
