Gedaan met lummelen in de schaduw van de kerktoten: aan de slag!
Het begrotingsgat dat de volgende federale regering moet dichten, is episch. Nieuwe analyses van de Nationale Bank bevestigen dat de overheid de groei van haar uitgaven met maar liefst 16 miljard euro moet beperken. Dit alles met de dreiging van een strenge Europese Commissie in de nek, die weinig sympathie heeft voor creatieve boekhoudkundige trucs of beloofde terugverdieneffecten. De realiteit is hard: er moet gesaneerd worden, en wel drastisch.
Van braderieën naar begrotingsbrieven
De Belgische politieke schouwspelers maken zich op voor de volgende act: de federale regeringsvorming. Lokale verkiezingen zijn nog maar net verteerd, en daar verschijnt Sammy Mahdi (CD&V) op Radio 1 om te benadrukken dat de formatie snel weer van start moet gaan. De Arizona-coalitie – bestaande uit N-VA, MR, Les Engagés, Vooruit en CD&V – hield na de zomer even halt. Niet alleen omdat fiscale hervormingen politiek te giftig bleken in aanloop naar de verkiezingen van 13 oktober, maar ook omdat niemand zijn vingers wilde branden aan de kille begrotingstabel van Bart De Wever.
Supernota
Vooral Vooruit kreeg het zwaar te verduren toen De Wevers beruchte “supernota” uitlekte. De socialisten keken met afgrijzen naar de voorgestelde besparingen en lieten de nota even snel verdwijnen als die opgedoken was. Maar wanneer straks de lokale verkiezingen voorbij zijn, ontkomt niemand meer aan de koude realiteit. Als er niet snel akkoord komt, riskeert België een Europese boete of zelfs nog strengere regels vanuit Brussel. De deadline is duidelijk: als de begroting in december niet rond is, wordt 2025 een verloren jaar.
Tussen besparingen en inkomsten: wie haalt de rekening binnen?
De hamvraag binnen de Arizona-coalitie is nu: hoe vullen we het gat? Aan de rechterzijde, met partijen als N-VA en MR, is er weinig twijfel. De saneringen zullen nog scherper worden. Aan de linkerzijde, onder andere bij Vooruit, klinkt een ander geluid. Zij willen de bezuinigingen opvangen door extra inkomsten te genereren, onder meer via hogere belastingen of meer efficiënte overheidsdiensten.
De Europese Commissie geeft echter weinig speelruimte. België moet tegen 2028 zijn begrotingstekort beperken tot 1,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), of in het beste geval tot 1,2 procent tegen 2031 als de nodige hervormingen en investeringen tijdig worden doorgevoerd. Momenteel wordt een tekort van 5,5 procent voorspeld als er geen maatregelen worden getroffen. Dit betekent dat het totale begrotingsgat tussen de 25 en 28 miljard euro kan oplopen.
Uitgavennorm: geen ruimte voor creativiteit
De Europese focus ligt echter niet alleen op het terugdringen van het begrotingstekort, maar vooral op het respecteren van een uitgavennorm. Volgens dit kader mogen de netto primaire overheidsuitgaven (zonder rentelasten) jaarlijks niet meer stijgen dan 2 à 2,5 procent. Om deze doelstelling te halen, moet de volgende federale regering de groei van haar uitgaven de komende jaren met 16 miljard euro afremmen. De inspanning wordt echter ongelijk verdeeld. Terwijl Vlaanderen zich kan richten op al geplande besparingen, moeten Brussel en Wallonië veel diepere sneden maken in hun budgetten. Voor Brussel gaat het om 10 procentpunt minder groei, voor de Franse Gemeenschap 5 procentpunt.
Een schijnbaar verlichtende noot is dat 16 miljard minder zwaar lijkt dan de 25 à 28 miljard die aanvankelijk werd genoemd. Doch, de Nationale Bank waarschuwt: het zou wel eens een vals gevoel van veiligheid kunnen zijn. Terugverdieneffecten van bijvoorbeeld een hogere werkzaamheidsgraad worden door Europa niet in rekening gebracht in de uitgavennorm. Concreet: als de regering besparingen aankondigt in de hoop dat hervormingen later geld opbrengen, verandert dat niets aan de harde grens van de uitgavengroei.
Een loodzware erfenis voor de volgende ploeg
Bart De Wevers begrotingstabel van deze zomer voorzag aanvankelijk een netto besparing van 8 miljard euro, aangevuld met 19 miljard aan terugverdieneffecten. Maar als die verhouding gewijzigd moet worden en de terugverdieneffecten niet meetellen, zou de sanering uiteindelijk nog veel harder kunnen uitdraaien.
Links en rechts zitten dus nog steeds niet op dezelfde golflengte. Terwijl aan de rechterzijde van de Arizona-coalitie de harde cijfers leidend zijn, blijft links benadrukken dat er ook andere wegen zijn om de begroting in balans te krijgen. Toch lijken ze zich allemaal stilaan bewust van één ding: de volgende federale regering zal zware keuzes moeten maken, en niemand zal gespaard worden.
(Foto: Didier Lebrun / Photonews)
